ਭਾਰਤ ਨੂੰ BRICS ਤੋਂ ਕਿੰਨਾ ਫਾਇਦਾ, ਇਸ ਵਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ PM ਮੋਦੀ ‘ਤੇ ਕਿਉਂ? ਜਿਸ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜਾਣਗੇ ਰੂਸ
BRICS Summit 2024 in Russia: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਇਸ ਸਾਲ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਰੂਸ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਉਹ 16ਵੇਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ (BRICS Summit) ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਰੂਸ 22 ਅਤੇ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਭਾਰਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਕੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਰ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ 'ਤੇ ਕਿਉਂ ਹਨ?
ਭਾਰਤ ਨੂੰ BRICS ਤੋਂ ਕਿੰਨਾ ਫਾਇਦਾ?
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਇਸ ਸਾਲ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਰੂਸ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 16ਵੇਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ। ਰੂਸ ਵੋਲਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤਾਤਾਰਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਜ਼ਾਨ ਵਿੱਚ 22 ਅਤੇ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰੇਗਾ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਰਹੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
BRIC ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸਥਾਪਨਾ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ BRICS
BRICS ਇੱਕ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਕਸ ਦਾ ਗਠਨ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ, ਰੂਸ, ਭਾਰਤ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, BRIC ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2009 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਸਾਲ ਯਾਨੀ 2010 ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਇਹ ਬ੍ਰਿਕਸ ਬਣ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ਹਰ ਸਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਮਿਸਰ, ਈਰਾਨ, ਇਥੋਪੀਆ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (ਯੂਏਈ) ਨੂੰ ਵੀ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦਾ ਸੱਦਿਆ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸਥਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦੇ ਕਜ਼ਾਨ ‘ਚ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਹੈ ਮਕਸਦ
BRIC ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। 2001 ਵਿੱਚ, ਗੋਲਡਮੈਨ ਸੈਕਸ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਜਿਮ-ਓ’ਨੀਲ ਨੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ, ਰੂਸ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ, BRIC ਸ਼ਬਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾ BRIC ਸੰਮੇਲਨ 16 ਜੂਨ 2009 ਨੂੰ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾ ਸਕਣ।
ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਆਪਸੀ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼, ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾ ਥੋਪ ਸਕਣ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸਮੂਹ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਤਾਲਮੇਲ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਿਆਸੀ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬ੍ਰਿਕਸ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ 44 ਫੀਸਦੀ ਤੇਲ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ
ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ 44 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਕਸ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 3.5 ਅਰਬ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 45 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਆਰਥਿਕਤਾ 28.5 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦਾ 28 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ।
ਆਬਜ਼ਰਵਰ ਰਿਸਰਚ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (ORF) ਦੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦਾ ਟੀਚਾ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ, ਵਿਤਕਰੇ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਨਿਯਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਮੁਦਰਾ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਲਈ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਭਾਰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਬ੍ਰਿਕਸ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਧਰੁਵੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਬ੍ਰਿਕਸ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਬੈਠਕ ‘ਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐੱਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਹੁਣ ਬਹੁ-ਧਰੁਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਵੈਸੇ ਵੀ, ORF ਦੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਕਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗਲੋਬਲ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਕਸ ਵੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣਗੇ। ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨੇ ਰੂਸ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਹਨ। ਰੂਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਨਾਲ ਹੀ ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮੁੱਦੇ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ ਤੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।