ਹੱਜ ਕੋਟਾ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਇਆ? ਇਸ ਸਾਲ ਯੋਜਨਾ ਨਾਲੋਂ 42,000 ਘੱਟ ਭਾਰਤੀ ਕਰਨਗੇ ਯਾਤਰਾ ?
16 Apr 2025 17:32 PM
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂ 52,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੱਜ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਵਿਰੋਧੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਕੋਲ ਉਠਾਏ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਾਊਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਹੱਜ ਕੋਟੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਿਵਾਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ, ਹੱਜ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 42 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਲਟਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨੇ ਉਡਾਣਾਂ, ਆਵਾਜਾਈ, ਮੀਨਾ ਕੈਂਪ ਸਮੇਤ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਮਝੌਤੇ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਆਪਰੇਟਰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨੂੰ ਹੱਜ ਕੋਟੇ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਕਈ ਮੁਸਲਿਮ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਕਟੌਤੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟੂਰ ਆਪਰੇਟਰ ਦੇ ਕੋਟੇ ਦੇ 52,000 ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਬਾਕੀ 42,000 ਯਾਤਰੀ ਹੱਜ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਣਗੇ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੁਸਲਿਮ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਦਖਲ ਦੇਵੇ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ, ਸਾਊਦੀ ਹੱਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਮੀਨਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ 10,000 ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਹੱਜ ਸਮੂਹ ਸੰਚਾਲਕਾਂ (CHGOs) ਲਈ ਹੱਜ ਪੋਰਟਲ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
52 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਕੋਟਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟੂਰ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਕੋਲ ਹੈ
ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਮੰਤਰਾਲਾ (MoMA) ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ 1,75,025 ਕੋਟੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਭਾਰਤੀ ਹੱਜ ਕਮੇਟੀ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 1,22,518 ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ 52,507 ਕੋਟੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟੂਰ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ, ਭਾਰਤ ਲਈ ਹੱਜ ਕੋਟਾ ਅਲਾਟਮੈਂਟ, ਜੋ ਕਿ 2014 ਵਿੱਚ 1,36,020 ਸੀ, 2025 ਤੱਕ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧ ਕੇ 1,75,025 ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹਨਾਂ ਕੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, “ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਮੰਤਰਾਲਾ (MoMA) ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੱਜ ਕਮੇਟੀ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੋਟੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 1,22,518 ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ, ਸਾਊਦੀ ਮੰਗ ਮੁਤਾਬਕ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਡਾਣ ਦੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ, ਆਵਾਜਾਈ, ਮੀਨਾ ਕੈਂਪ, ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪੂਰੇ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਹਨ।”
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸਾਊਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕਟੌਤੀਆਂ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀਆਂ?
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕੋਟੇ ਦਾ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਨਿੱਜੀ ਟੂਰ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਸਾਲ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿੱਜੀ ਟੂਰ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਨੂੰ 26 ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਬਾਈਨਡ ਹੱਜ ਗਰੁੱਪ ਆਪਰੇਟਰ (CHGO) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਇਹਨਾਂ 26 ਸੀਐਚਜੀਓਜ਼ ਨੂੰ ਹੱਜ ਕੋਟਾ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਲਾਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
“ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯਾਦ-ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋੜੀਂਦੇ ਆਵਾਜਾਈ, ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਕੈਂਪਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਇਕਰਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ,” ਸਰਕਾਰੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ‘ਤੇ ਸਬੰਧਤ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਪੱਧਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੋਰਟਲ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਾਊਦੀ ਹੱਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੀਨਾ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਹੱਜ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਤ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ, ਮੀਨਾ ਵਿਖੇ ਉਪਲਬਧ ਜਗ੍ਹਾ ਹੁਣ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਸਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਊਦੀ ਹੱਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਮੀਨਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ 10,000 ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸੀਐਚਜੀਓਜ਼ ਲਈ ਹੱਜ ਪੋਰਟਲ (ਨੁਸੁਕ ਪੋਰਟਲ) ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹੁਣ ਸੀਐਚਜੀਓ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੱਜ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਦਮ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰੇਗਾ।
ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਕੋਟੇ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ‘ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ 52,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੱਜ ਸਥਾਨ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਈ ਵਿਰੋਧੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਕੋਲ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “52,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਹੱਜ ਸਲਾਟ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹਨ। ਮੈਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਲਈ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਸਾਊਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ।” ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਾਊਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।