Reserve Bank of India: 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਬਾਹਰ, ਕੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੇਡਿਆ ਮਾਸਟਰ ਸਟ੍ਰੋਕ?
ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਬਲੈਕ ਮਨੀ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2014 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਕਾਲਾ ਧਨ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਸੀ।
ਕਰਨਾਟਕ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 19 ਮਈ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਆਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜੀ ਹਾਂ, ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਆਰਬੀਆਈ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਵੇਗਾ। ਘੋਸ਼ਣਾ ਬਹੁਤ ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ. ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ (Circulation) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਰਬੀਆਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਟੈਂਡਰ (Legal Tender) ਰਹੇਗਾ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਪਿੱਛੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹੱਥ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਸਟਰ ਸਟ੍ਰੋਕ ਖੇਡਿਆ ਹੈ। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸੀਏ ਕਿ ਕਿਵੇਂ?
ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਾਲਾ ਧਨ
ਕਾਲਾ ਧਨ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ‘ਚ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2014 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (Narendra Modi) ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਕਾਲਾ ਧਨ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਸੀ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਜੋ ਨੋਟਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਹ ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਪਵੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਨੋਟ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਕਾਲਾ ਧਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 131 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿਰਫ 10 ਨੋਟ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜੋ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਬਦਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ‘ਚ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਕਾਲਾ ਧਨ?
ਦਰਅਸਲ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਏਟੀਐਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ RBI ਨੇ ਵੀ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਕਿੱਥੇ ਹਨ? ਕੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਧਨ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਹੋਈ, ਉੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸ਼ੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਾਲਾ ਧਨ ਛੁਪਾ ਲਿਆ ਹੈ।
ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਸਟਰੋਕ!
ਕਈ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਸਟ੍ਰੋਕ ਵੀ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਾਰਨ ਚੋਣਾਂ ‘ਚ ਕਾਲੇ ਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਯੂਪੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੋਟਬੰਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਫੰਡ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਅਜਿਹਾ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਨੋਟਬੰਦੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਂਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧਾ ਦਰਜਨ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ।
ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। 2000 ਰੁਪਏ ‘ਤੇ ਲਏ ਗਏ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ‘ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ।
ਮਾਰਚ 2023 ਤੱਕ 10.8 ਫੀਸਦ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ
ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿੱਚ, 500 ਅਤੇ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ‘ਤੇ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। RBI ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਬਾਕੀ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਆਰਬੀਆਈ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਰਚ 2017 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੁੱਲ ਨੋਟਾਂ ਦਾ 89 ਫੀਸਦੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 31 ਮਾਰਚ 2018 ਤੱਕ, 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 6.73 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸਨ। 31 ਮਾਰਚ 2023 ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ 10.8 ਫੀਸਦੀ ਯਾਨੀ 3.62 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ।