ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਹੱਲ? ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਜਗੀ ਉਮੀਦ
Wang Yi S. Jaishankar Meeting: ਆਪਣੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਮੀਦ ਜਾਗੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਖਾਦ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਦਰਅਸਲ, ਡਾਇਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (DAP) ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਾਦ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
Pic Source: TV9 Hindi
ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਯੀ ਅਤੇ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਵਾਂਗ ਯੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਚੀਨ ਖਾਦ, ਦੁਰਲੱਭ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਸੁਰੰਗ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
DAP ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਗੀ ਉਮੀਦ
ਆਪਣੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਮੀਦ ਜਾਗੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਖਾਦ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਦਰਅਸਲ, ਡਾਇਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (DAP) ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਾਦ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਾਸਫੋਰਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਡੀਏਪੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਪਲਾਇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡੀਏਪੀ ਦੀ ਘਾਟ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖਾਦ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਕ ਉਮੀਦ ਜਗਾਈ ਹੈ।
China promises to address three key concerns of India. Foreign Minister Wang Yi assured EAM that China is addressing Indias needs of fertilisers, rare earths and tunnel boring machines: Sources https://t.co/liCzB57nz2
— ANI (@ANI) August 19, 2025
ਭਾਰਤ DAP ਲਈ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ
ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 65 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਡੀਏਪੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਹੈ (ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ = 103.4 ਲੱਖ ਟਨ)। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (57 ਲੱਖ ਟਨ)।
ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਪਲਾਇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡੀਏਪੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। MOP (ਮਿਊਰੀਏਟ ਆਫ ਪੋਟਾਸ਼) ਭਾਰਤ ਐਮਓਪੀ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਾਮਦ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਘਰੇਲੂ ਪੋਟਾਸ਼ ਭੰਡਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚੀਨ ਨੇ ਖਾਦ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਮਦਦ ਦਾ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ
ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਵਾਦ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਚੀਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਵਾਂਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਹੀ ਰਣਨੀਤਕ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਜਾਂ ਖ਼ਤਰਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਭਾਈਵਾਲ ਵਜੋਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਾਂਗ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।