ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈਨਰੀ ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੀ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯਾਦ? ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ ਸੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਰੇੜਕਾ

ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਹੈਨਰੀ ਕਿਸਿੰਗਰ ਦਾ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ 100 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕਾ ਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਹਰ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੜੀ ‘ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾ ਜੈਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੀ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 1971 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ ਅਤੇ ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸਿਰਦਰਦੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ (Indira Gandhi) ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪੀਐਨ ਹਕਸਰ ਨੇ ਕਮਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸਿੰਗਰ-ਨਿਕਸਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਕਿਸਿੰਗਰ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਿਸ਼ਮੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਦਰਅਸਲ, 1969 ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀ ਅਮਰੀਕੀ (America) ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ ਨੇ ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੇ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਕਸਨ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ‘ਤੇ ਨਿਕਸਨ ਅਤੇ ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੀ ਪਕੜ ਵੀ ਵਧ ਗਈ।

ਜੈਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਕੀਤਾ ਜ਼ਿਕਰ

ਸਾਲ 1970 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਮੁਜੀਬੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਈ ਧੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਸਰਚਲਾਈਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਕੁਚਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸਿੰਗਰ ਅਤੇ ਨਿਕਸਨ ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਅਮਰੀਕਾ ਦੋਸਤੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸੀ। ਹੋਇਆ ਇਹ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਨਿਕਸਨ ਅਤੇ ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚਿੜਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਰ ਸੰਭਵ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਪਰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਜਿੱਤੀ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਅਮਰੀਕਾ ਇਹ ਸਭ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ।

ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੀ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?

ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੂੰ ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1973 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸਿੰਗਰ ਇੱਕ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਹੁਤ ਰਲਵਾਂ-ਮਿਲਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸੀ।

ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਾਰਜ ਡਬਲਿਊ ਬੁਸ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਅੱਜ ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਵਾਜ਼ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਮਾਈਕ ਪੋਂਪੀਓ ਨੇ ਕਿਸਿੰਗਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਤੇ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ‘ਤੇ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਕਿਸਿੰਗਰ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਲੋਚਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ‘ਜੰਗੀ ਅਪਰਾਧੀ’ ਸਨ।