ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ? ਕੀ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ

ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ? (Image Credit source: OJO Images)

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਰਾਵਲ ਨਗਰ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਨੋਜ ਕਾਫੀ ਪਤਲਾ ਹੈ। ਚੰਗੀ ਖੁਰਾਕ ਲੈਣ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸਦਾ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ। ਉਸਦੀ ਸਰੀਰਕ ਦਿੱਖ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੋਜ ਨੇ ਆਪਣਾ ਭਾਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਪਲੀਮੈਂਟਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕੋਈ ਖਾਸ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਲਈ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਟੈਸਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪਰ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਅਤੇ ਡਾਈਟ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦਾ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਵਧਿਆ। ਫਿਰ ਮਨੋਜ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਸਪਤਾਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਵੀ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮਨੋਜ ਦੀ ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਰੇਟ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਭਾਰ ਨਾ ਕਦੇ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵਧੇਗਾ।

ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਰੇਟ ਕੀ ਹੈ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ।

ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਊਰਜਾ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਕੈਲੋਰੀ ਵੀ ਬਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕੀਤੇ ਆਮ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਲੋਰੀ ਬਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੈਲੋਰੀਆਂ ਬਰਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਰੇਟ (BMR) ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਰੇਟ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਲੋਰੀ ਬਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਵਧਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮੈਟਾਬੌਲਿਕ ਰੇਟ ਘਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਮਰ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਮੋਟਾਪਾ ਵੀ ਵਧਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ, BMR 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰ ਵਧਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਭਾਰ ਵਧਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ?

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਫਦਰਜੰਗ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਐਚਓਡੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ: ਜੁਗਲ ਕਿਸ਼ੋਰ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਡਾ. ਕਿਸ਼ੋਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਕਾਰਜ ਜਿਵੇਂ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ, ਸਾਹ ਲੈਣਾ, ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੈਲੋਰੀ ਜਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਸਰਤ ਕਰਨਾ, ਜਿਮ ਜਾਣਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਕੰਮ ਇਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਬੈਠ ਕੇ ਵੀ ਜੋ ਕੈਲੋਰੀ ਬਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਰੇਟ ਹੈ।

ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੇਸਲ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਦਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਲੋਰੀ ਬਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ‘ਚ ਚਰਬੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵਧਦੀ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕਦੇ ਵੀ ਮੋਟੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਚਾਹੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਬਦਲਾਅ ਕਰ ਲੈਣ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪਾ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਟਾਬੌਲਿਕ ਰੇਟ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੈਲੋਰੀਆਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੰਟਰੋਲ ‘ਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦੇ ਕਾਰਨ

ਡਾ: ਕਿਸ਼ੋਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉੱਚ BMR ਦਰ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ BMR ਰੇਟ ਵੱਧ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਧਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ, ਕੈਲੋਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੋਟਾਪਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਕਿਵੇਂ ਜਾਣੀਏ ਕਿ BMR ਕਿੰਨਾ ਹੈ?

ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਐੱਮ.ਆਰ

10 x ਭਾਰ + 6.25 x ਲੰਬਾਈ (ਸੈ.ਮੀ. ਵਿੱਚ) – 5 x ਉਮਰ + 5

ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਐੱਮ.ਆਰ

10 x ਭਾਰ + 6.25 x ਲੰਬਾਈ – 5 x ਉਮਰ

ਨਾਰਮਲ ਰੇਂਜ: 1600 – 1800

ਜੇਕਰ ਇਹ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉੱਚ BMR ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਭਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।