ਫੋਬੀਆ ਕੀ ਹੈ? ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਣੋ
Phobia Cured: ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਡਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇ ਕੋਈ ਲਿਫਟ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਵਰਗੇ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਡਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਫੋਬੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Image Credit source: Getty Images
ਕੌਣ ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ? ਹਰ ਕੋਈ ਡਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਡਰ ਇੱਕ ਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫੋਬੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੋਬੀਆ ਕੋਈ ਆਮ ਡਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਡਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਭੀੜ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਡਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਡਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇ ਕੋਈ ਲਿਫਟ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਘਬਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਵਰਗੇ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਡਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਫੋਬੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਫੋਬੀਆ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾ. ਏ.ਕੇ. ਕੁਮਾਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਡਰ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਕਸਰ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਬਚਪਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਤਜਰਬੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕੋਈ ਹਾਦਸਾ ਜਾਂ ਮਾੜੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਡਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਅਸੰਭਵ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਡਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ ‘ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਘਬਰਾਏ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਜਵਾਬ ਹਾਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਸਹੀ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਐਕਸਪੋਜ਼ਰ ਥੈਰੇਪੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਐਕਸਪੋਜ਼ਰ ਥੈਰੇਪੀ ਕੀ ਹੈ?
ਇਹ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮਨੋਰੋਗ ਚਿਕਿਤਸਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਡਰ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਲਕੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੱਧਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇੰਨੀ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਉਸ ਡਰ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਰੀਰ ਉਸ ਡਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸਿਸਟਮੈਟਿਕ ਡੀਸੈਂਸੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ
- ਥੈਰੇਪਿਸਟ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਡਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀਡਿਓ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਡਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਸਿਸਟਮੈਟਿਕ ਡੀਸੈਂਸੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ‘ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਡਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ ਹੈ
- ਐਕਸਪੋਜ਼ਰ ਥੈਰੇਪੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਮਦਦ ਲੈਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਡਰ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਥੈਰੇਪੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਹੇਠ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਇਸ ਥੈਰੇਪੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਡਰ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਅਕਤੀ ਤਬਦੀਲੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਸੰਭਵ ਲੱਗਦੀਆਂ ਸਨ ਉਹ ਹੁਣ ਆਮ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਡਰ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਹੋਵੇ, ਉਚਾਈ ਹੋਵੇ, ਜਾਨਵਰ ਹੋਣ ਜਾਂ ਬੰਦ ਥਾਵਾਂ, ਤਾਂ ਘਬਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਐਕਸਪੋਜ਼ਰ ਥੈਰੇਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਡਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।