EVM ਅਤੇ VVPAT ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ ਫਰਕ ਤਾਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਸਹੀ? ਜਾਣੋ…ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ?

ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ 5 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅੱਜ ਐਤਵਾਰ ਯਾਨੀ 3 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਵਿੱਚ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵੀਵੀਪੀਏਟੀ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ VVPAT ਪੇਪਰ ਸਲਿੱਪਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ‘ਚ ਫਰਕ ਹੈ ਤਾਂ EVM ਅਤੇ VVPAT ਚੋਂ ਕਿਸਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ।

ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਉਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਮਝੋ?

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੋਟਿੰਗ ਲਈ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਇਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲਾ ਬਟਨ ਦਬਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵੋਟਰ ਵੈਰੀਫਾਈਡ ਪੇਪਰ ਆਡਿਟ ਟ੍ਰੇਲ (VVPAT) ਨੂੰ ਸਾਲ 2013 ਤੋਂ ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਹਲਕੇ ਚ ਨਾ ਲਓ ਜਦੋਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਚ ਦਿਖੀ ਸੀ ਇਕ ਵੋਟ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤਾਂ ਸਿਆਸਤ ਚ ਮਚ ਗਿਆ ਸੀ ਤਹਲਕਾ

VVPAT ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ, EVM ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਸਲਿੱਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵੋਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੈਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਿਸ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਈ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੋਟ ਮਿਲੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਵੋਟਰਾਂ ਦਾ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਭਰੋਸਾ ਵਧਦਾ ਹੈ।

ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਤੇ ਕੌਣ ਰੱਖੇਗਾ ਨਜ਼ਰ?

ਕਿਸੇ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ (RO) ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। RO ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾਂ ECI ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਥਾਨਕ ਅਥਾਰਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। RO ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਿਣਤੀ ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਿਤੀ ‘ਤੇ ਈਵੀਐਮ ਤੋਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ?

ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸੀਲਬੰਦ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਸਟਰਾਂਗ ਰੂਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਵੀਐਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਵੀਵੀਪੀਏਟੀ ਸਲਿੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਕਿਸੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਕੁਝ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀਵੀਪੀਏਟੀ ਸਲਿੱਪਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਤ ਈਵੀਐਮ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਿਟਰਨਿੰਗ ਅਫਸਰ ਹਲਕੇ ਲਈ ਅੰਤਿਮ ਨਤੀਜਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਕਸਰ VVPAT ਸਲਿੱਪਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ EVM ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਇਹ ਨਤੀਜੇ ਵੱਖਰੇ ਹੋਣ? ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ VVPAT ਸਲਿੱਪਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਅੰਤਿਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। VVPAT ਸਲਿੱਪਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਾਉਂਟਿੰਗ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ VVPAT ਕਾਉਂਟਿੰਗ ਬੂਥ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਬੂਥ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ VVPAT ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਮੋਹਰ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।