Teachers Day 2025: ਕੌਣ ਸੀ ਉਹ ਬਾਲਕ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗੁਰੂ ਤੇ ਜਾਣ ਲਿਆ ਅਮਰ ਆਤਮਾ ਦਾ ਰਹੱਸ
Guru-Chela Tradition: ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਗੁਰੂ-ਚੇਲਾ ਪਰੰਪਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਸਤਰ ਤੇ ਗਿਆਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਆਤਮਾ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਵਰਗੇ ਡੂੰਘੇ ਰਹੱਸਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਨਚੀਕੇਤਾ ਤੇ ਯਮਰਾਜ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਠੋਪਨਿਸ਼ਦ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਆਤਮਾ, ਮੌਤ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਗੁਰੂ-ਚੇਲਾ ਪਰੰਪਰਾ ‘ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਰਹੱਸ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਚੀਕੇਤਾ, ਇੱਕ ਸਿਰਫ਼ 10 ਸਾਲ ਦਾ ਲੜਕਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਮਰਤਾ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਸਿੱਖਿਆ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਕਠੋਪਨਿਸ਼ਦ ‘ਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਯਮਰਾਜ ਵੀ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਨਚੀਕੇਤਾ ਨੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚੇਲੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਰੇ ਲੁਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਹੈ।
ਨਚੀਕੇਤਾ ਦਾ ਯਮਲੋਕ ਜਾਣਾ
ਨਚੀਕੇਤਾ ਰਿਸ਼ੀ ਵਾਜਸ਼੍ਰਵਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਵਾਜਸ਼੍ਰਵਸ ਨੇ ਇੱਕ ਯੱਗ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ‘ਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੰਪਤੀ ਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗਊਆਂ ਬੁੱਢੀਆਂ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਨ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਨਚੀਕੇਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰੋਗੇ? ਗੁੱਸੇ ‘ਚ ਆਏ ਪਿਤਾ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸਮਤ ਬਣ ਗਏ ਤੇ ਨਚੀਕੇਤਾ ਯਮਲੋਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
ਯਮਲੋਕ ‘ਚ ਬੱਚੇ ਦੀ ਉਡੀਕ
ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ, ਨਚੀਕੇਤਾ ਯਮਲੋਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਯਮਰਾਜ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਚੀਕੇਤਾ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੇ ਤਿੰਨ ਰਾਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਭੋਜਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਯਮਰਾਜ ਦੀ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਯਮਰਾਜ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਨਚੀਕੇਤਾ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੇ ਧੀਰਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਰਦਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ।
ਤਿੰਨ ਵਰਦਾਨ ਤੇ ਤੀਜੇ ਦਾ ਰਾਜ਼
ਨਚੀਕੇਤਾ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਲਈ ਸਧਾਰਨ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗੇ। ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਤੀਜੇ ਵਰਦਾਨ ਲਈ, ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ – ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਤਮਾ ਦਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਰਾਜ਼ ਦੇਵਤਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਔਖਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਮੰਗੋ, ਪਰ ਨਚੀਕੇਤਾ ਅਡੋਲ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਰਾਜ਼ ਦੱਸਿਆ।
ਆਤਮਾ ਦਾ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ
ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਆਤਮਾ ਨਾ ਤਾਂ ਜੰਮਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਮਰਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਹਥਿਆਰ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਟ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਅੱਗ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾੜ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਪਾਣੀ ਇਸ ਨੂੰ ਭਿਓ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਤਮਾ ਸਦੀਵੀ ਤੇ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਯਮਰਾਜ ਨੇ ਨਚੀਕੇਤਾ ਨੂੰ ਯੋਗ, ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਵੀ ਸਮਝਾਇਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਇਸ ਸੰਦਰਭ ‘ਚ, ਨਚੀਕੇਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਚ ਦਾ ਖੋਜੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਯਮਰਾਜ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਤ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਰੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸਦੀਵੀਤਾ ਦੇ ਰਾਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਨਚੀਕੇਤਾ ਯਮਰਾਜ ਦੀ ਇਸ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ‘ਚ ਗਿਆਨ ਤੇ ਜਿਗਿਆਸਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਉਦਾਹਰਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਚੀਕੇਤਾ ਦੀ ਅਮਰ ਕਹਾਣੀ
ਇਸ ਕਿੱਸੇ ਨੇ ਕਠੋਪਨਿਸ਼ਦ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਵੇਦਾਂਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਨਚੀਕੇਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਆਤਮਾ, ਮੌਤ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਰਹੱਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Disclaimer: ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। TV9 ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।