Cyber Crime: ਇਹ ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ ਕੀ ਹੈ? ਜਿਸ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਲੋਕ ਵੀ ਫਸ ਰਹੇ?
What is Digital Arrest: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਨਾਲ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਕਾਫੀ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਹੈ। ਵਰਧਮਾਨ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਓਸਵਾਲ ਅਤੇ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਤੋਂ ਕਰੀਬ ਸੱਤ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕਵੀ ਨਰੇਸ਼ ਸਕਸੈਨਾ ਵੀ 2024 ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚ ਸਕਦੇ ਹੋ।
2024 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਇੰਡੈਕਸ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ‘ਮੈਪਿੰਗ ਗਲੋਬਲ ਜਿਓਗ੍ਰਾਫੀ ਆਫ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਵਿਦ ਦ ਵਰਲਡ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਇੰਡੈਕਸ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਕਿੱਥੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 15 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰੂਸ, ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੱਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਸ ‘ਚ ਦਸਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਅਤੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਧਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਡਿਜੀਟਲ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਵੀ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹ ਰਹੇ ਹਨ।
ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅਨੋਖੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੀ ਆਮ ਅਤੇ ਕੀ ਖਾਸ। ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੁਣਵਾਈ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਲਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਠੱਗਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਨਸਨੀਖੇਜ਼ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਵਰਧਮਾਨ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਓਸਵਾਲ ਨਾਲ ਕਰੀਬ 7 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਠੱਗਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਫਰਜ਼ੀ ਆਨਲਾਈਨ ਸੁਣਵਾਈ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਰਕਮ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰਵਾ ਲਈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨੂੰ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਵਰਗੇ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਓਸਵਾਲ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਈ ‘ਚ ਚਿਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ‘ਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਤੱਕ ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਵੱਡੇ ਲੋਕ ਵੀ ਫਸਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਾਈਬਰ ਚੋਰ
‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕੀ ਹੈ?
ਸਾਈਬਰ ਠਗਾਂ ਨੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਇਹ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ। ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਵਿੱਚ ਪਾਰਸਲ ਜਾਂ ਕੋਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ, ਮਨੀ ਲਾਂਡਰਿੰਗ ਦੇ ਆਰੋਪ ਵਰਗੇ ਫਰਜ਼ੀ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਪੁਲਿਸ, ਸੀਬੀਆਈ, ਈਡੀ, ਕਸਟਮ, ਇਨਕਮ ਟੈਕਸ ਜਾਂ ਨਾਰਕੋਟਿਕਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਰਦੀ ਪਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਝੂਠੇ ਆਰੋਪ ਲਾ ਕੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੋੜਨ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਹੀਲਾ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਓਸਵਾਲ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਠੱਗਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਦੱਸ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੀ ਲਾਂਡਰਿੰਗ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੱਕੀ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਅਦਾਲਤੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦਾ ਵੀ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਡੀਵਾਈ ਚੰਦਰਚੂੜ ਦਾ ਰੂਪ ਧਰ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਇੱਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਕਰੀਬ 5.25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਿਕਵਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਬਜ਼ੁਰਗ, ਡਾਕਟਰ, ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੇ
ਸਾਈਬਰ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਿਯਮਤ ਕਾਲਮ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਿਰਾਗ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਕਾਰਨ, ਮੋਬਾਈਲ ਦੇ ਇੱਕ ਕਲਿੱਕ ਨਾਲ ਸ਼ੇਅਰ ਹੋ ਰਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਮ, ਨੰਬਰ, ਪੈਨ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵਕੋਈ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲਿੰਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗ, ਡਾਕਟਰ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕਾਰਨ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੇਸ
ਜੁਲਾਈ 2024 ਵਿੱਚ, ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਵੀ ਨਰੇਸ਼ ਸਕਸੈਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੀਬੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣ ਕੇ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ 6 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਨਰੇਸ਼ ਸਕਸੈਨਾ ਨੂੰ 7 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਟਸਐਪ ‘ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ ਆਈ। ਫੋਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸੀਬੀਆਈ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੱਸਿਆ। ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲੁੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਵਾਰੰਟ ਜਾਰੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਸ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਮੰਗੇ ਪਰ ਕਵੀ ਨਰੇਸ਼ ਸਕਸੈਨਾ ਨੇ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ।
ਫਿਰ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਠੱਗਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਪੀਜੀਆਈ ਲਖਨਊ ਦੀ ਡਾਕਟਰ ਰੁਚਿਕਾ ਟੰਡਨ ਸੀ। ਫੋਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਟੈਲੀਕਾਮ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਟਰਾਈ) ਤੋਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ 1 ਤੋਂ 8 ਅਗਸਤ ਤੱਕ ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ‘ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ 2 ਕਰੋੜ 81 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪੰਜ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸਫਰ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
995 ਕਰੋਡ ਪਾਸਵਰਡ ਲੀਕ.
ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
ਵਕੀਲ ਵਿਰਾਗ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਧਮਕੀ ਜਾਂ ਜੁਰਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦਾ। ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਫੋਨ ‘ਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਵਾਰੰਟ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਵਾਰੰਟ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਜੇਕਰ ਮਾਮਲਾ ਸੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੇਸ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ ਰਾਹੀਂ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਕਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। Truecaller ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਐਪ ਰਾਹੀਂ ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਕਾਲਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਡਿਸਕਨੈਕਟ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰੋ।
ਬਚਾਅ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-
-ਫੋਨ, ਲੈਪਟਾਪ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਡਿਵਾਈਸ ਦੇ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਅਪ-ਟੂ-ਡੇਟ ਰੱਖੋ – ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਣਜਾਣ ਲਿੰਕ ‘ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਨਾ ਕਰੋ – ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਈਬਰ ਠਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ 112 ‘ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। -ਤੁਸੀਂ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ 1930 ‘ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ www.cybercrime.gov.in ‘ਤੇ ਵੀ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
