ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਏਨ੍ਹੇ ‘ਲੜਾਕੂ’? ਕਿਸਨੇ ਬਖਸ਼ਿਆ ਚੋਲਾ ਤੇ ਕਿਸਨੇ ਸਿਖਾਈ ਯੁੱਧ ਕਲਾ? ਜਾਣੋਂ ਦਿਲਚਸਪ ਇਤਿਹਾਸ…

ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਏਨ੍ਹੇ 'ਲੜਾਕੂ'?

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ‘ਚ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਆਗੂ ਸੰਦੀਪ ਥਾਪਰ ਉਰਫ਼ ਗੋਰਾ ਥਾਪਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਿਹੰਗਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਕੂਟਰ ‘ਤੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਤੱਕ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਹਮਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਹਨ।

ਆਓ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ ਕਿ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਕੌਣ ਹਨ, ਉਹ ਇੰਨੇ ਲੜਾਕੂ ਕਿਉਂ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ।

ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ ਨਿਹੰਗ ਸ਼ਬਦ ?

ਨਿਹੰਗ ਫਾਰਸੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਗਰਮੱਛ, ਕਮਲ ਅਤੇ ਤਲਵਾਰ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨਿਸ਼ੰਕ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ੰਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ। ਨਿਹੰਗ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਿਡਰ ਤੇ ਲੜਾਕੂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ, ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਫੌਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੜਾਕੂ ਵਰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਗਰਮੱਛ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਹੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹਰਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੜਾਕੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਿਹੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹਰਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਫੋਟੋ: Indranil Aditya/NurPhoto via Getty Images

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਖਾਈ ਯੁੱਧ ਕਲਾ

ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ, ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚੋਂ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵੀ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਜੰਗ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਜੇ ਛੋਟੇ ਹੋ। ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਤੇ ਸਿੱਖ ਲੈਣਾ।

ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਈ ਅਤੇ ਉਹ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਏ। ਤੁਰੰਤ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗਏ। ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾਇਆ, ਸਿਰ ‘ਤੇ ਵੱਡੀ ਦਸਤਾਰ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਉਚਾਈ ਜਿਆਦਾ ਵਿਖੇ। ਉਹ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰ ਅਤੇ ਬਰਛੀ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਕੱਦ ਵਿਚ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਇਸ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਸਿਖਾਈ।

ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਮਰਪਿਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫੋਟੋ: Sameer Sehgal/HT via Getty Images

ਇਸੇ ਲਈ ਚੋਲਾ ਬਣ ਗਿਆ ਪਛਾਣ

ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਦ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਚੋਲਾ ਪਾਇਆ ਸੀ, ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਚੋਲਾ ਹੀ ਅੱਜ ਦੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ। ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੋ ਹਥਿਆਰ ਉਸ ਵੇਲ੍ਹੇ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਹੀ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਧਰਮ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਖਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹਨ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨਿਸ਼ੰਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ। ਫੋਟੋ: Indranil Aditya/NurPhoto via Getty Images

ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ‘ਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਰਿਪੋਰਟ

ਸਾਰਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ‘ਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਕੇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੂ ਪੱਖ ਵੱਲੋਂ 28 ਨਵੰਬਰ 1858 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਵਧ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਐਸਐਚਓ ਸ਼ੀਤਲ ਦੂਬੇ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਥਾਣੇ ਦੀ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਹਵਨ-ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇ।

ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ‘ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪੂਜਾ

ਥਾਣੇਦਾਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 28 ਨਵੰਬਰ 1858 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜੈਕਾਰੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਥੇ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਰਾਮ ਰਾਮ ਲਿੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਥਾਨ ਕਿਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ 25 ਨਿਹੰਗ ਸਾਥੀ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਹਦੂਦ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਉਦੋਂ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥੜ੍ਹਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।

10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਬਣਾਇਆ। ਫੋਟੋ: Indranil Aditya/NurPhoto via Getty Images

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ – ਸਵਿਅੰਮਭੂ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਕਲੰਕਿਤ ਸਾਮਰਾਜ ਭੋਲੇ ਬਾਬਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਫਸੇ ਹਨ ਲੋਕ

ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ

ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਜਦੋਂ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ‘ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਵਧ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਵੱਲੋਂ 1 ਦਸੰਬਰ 1858 ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਲਈ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਥਾਣੇਦਾਰ ਖੁਦ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਸੰਮਨ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।