ਇੱਕ ਤੀਰ ਕਈ ਨਿਸ਼ਾਨੇ….ਈਰਾਨ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਚੇਗੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ?
15 Jun 2025 20:16 PM
What is Strait of Hormuz: ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧਣਗੀਆਂ। ਜਾਣੋ, ਇਹ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਕੀ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਈਰਾਨ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਏਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਈਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਏਗਾ?
ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਓਮਾਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਨੂੰ ਓਮਾਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਊਰਜਾ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਲ ਤੇਲ ਦਾ ਲਗਭਗ 20 ਫੀਸਦ ਇਸ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਇਸ ਜਲ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇਲ ਆਵਾਜਾਈ ਚੌਕੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੰਗ ਬਿੰਦੂ 33 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਸ ਲੇਨ ਵਿੱਚੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਲੰਘਦੇ ਹਨ ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਤੰਗ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਖਤਰਿਆਂ ਲਈ ਆਸਾਨ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਟਕਰਾਅ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸਾਮਾਨ ਭੇਜਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ
1980 ਅਤੇ 1988 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਈਰਾਨ-ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਟੈਂਕਰ ਯੁੱਧ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। 2019 ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ, ਯੂਏਈ ਦੇ ਫੁਜੈਰਾਹ ਤੱਟ ‘ਤੇ ਇਸ ਜਲਡਮਰੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚਾਰ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਲਈ ਤਹਿਰਾਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਸੀ ਪਰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ
ਵਿਵਾਦ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਰੂਟਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ, ਯਮਨ ਦੇ ਹੂਥੀ ਬਾਬ ਅਲ-ਮੰਡੇਬ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅਰਬ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਲਾਲ ਸਾਗਰ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਰਸਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਹੂਤੀ ਬਾਗੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਕਾਰਨ, ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਦੁਬਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਹਾਜ਼ ਲਾਲ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣਗੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਪਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਾਮਾਨ ਭੇਜਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਇਸ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਤੇਲ ਆਯਾਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਉਛਾਲ ਆਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਈਰਾਨੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਅਜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਕੋਲ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਜਾਂ ਇੱਛਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ
ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਇਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਨੇਤਾਵਾਂ, ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ‘ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦਾਗੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਡੇਗਣ ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਤਹਿਰਾਨ ਨੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਰਾਹੀਂ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਈਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਈਰਾਨ-ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧੇਗਾ।
ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਟਕਰਾਅ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਜਲਡਮਰੂਮੱਧ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕੋਈ ਵੀ ਕਦਮ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਬਿਆਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਹਿਰਾਨ ਇਸ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੇਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਵਿੱਚ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਕੌਂਸਲੇਟ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਈਰਾਨੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਜਲਡਮਰੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਕੰਟੇਨਰ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਰਾਨ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ‘ਤੇ ਸੀਮਤ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਵੀ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵੱਲੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਮਰੀਕਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ।