1 ਕਰੋੜ EVM, 34 ਲੱਖ VVPAT ਮਸ਼ੀਨਾਂ, ‘ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਇੱਕ ਚੋਣ’ ਕਰਵਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਆਸਾਨ

Follow Us On

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇੱਕ ਚੋਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾਵਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਵਾਉਣ ‘ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚਾ ਆਵੇਗਾ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2029 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇੱਕ ਚੋਣ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ, ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ 1 ਕਰੋੜ ਈਵੀਐਮ, 34 ਲੱਖ ਵੀਵੀਪੀਏਟੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ, 48 ਲੱਖ ਬੈਲੇਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਅਤੇ 35 ਲੱਖ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ, ਜਿਸਦੀ ਕੁੱਲ ਲਾਗਤ 5,300 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

ਈਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ 5,300 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਖਰਚਾ ਆਵੇਗਾ। ਇਸ ਵੇਲੇ, ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇੱਕ ਚੋਣ ਬਿੱਲ ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀ ਕੋਲ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਸੁਝਾਅ ਲਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

‘ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇੱਕ ਚੋਣ’ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ

ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ (ECI) ਕੋਲ ਇਸ ਵੇਲੇ 30 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਲੇਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟ (BU), 22 ਲੱਖ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (CU) ਅਤੇ ਲਗਭਗ 24 ਲੱਖ VVPAT ਹਨ। BU ਅਤੇ CU ਮਿਲ ਕੇ EVM ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ 2013-14 ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ 2029 ਤੱਕ ਆਪਣੀ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲੈਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 2029 ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਲਗਭਗ 20 ਲੱਖ BU, 13.6 ਲੱਖ CU ਅਤੇ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ VVPAT ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਈਵੀਐਮ-ਵੀਵੀਪੀਏਟੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤੇ ਹਨ:

• ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ – 2024 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 10.53 ਲੱਖ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਨ। ਈਸੀਆਈ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ 2029 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 15% ਵਧ ਕੇ 12.1 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
• ਈਵੀਐਮ ਦੀ ਲੋੜ: ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਰੇਕ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲਈ ਈਵੀਐਮ ਦੇ ਦੋ ਸੈੱਟ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਰਿਜ਼ਰਵ ਮਸ਼ੀਨਾਂ – ਪਹਿਲੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਜਾਂਚ (FLC) ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੁਕਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ 70% BU, 25% CU ਅਤੇ 35% VVPAT ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ECI ਕੋਲ 30 ਲੱਖ BU, 22 ਲੱਖ CU ਅਤੇ 23 ਲੱਖ VVPAT ਹਨ, ਪਰ 3.5 ਲੱਖ BU ਅਤੇ 1.25 ਲੱਖ CU 2029 ਤੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।