ਚੋਣ ਵਰ੍ਹੇ ਦਾ ਬਜਟ ਅੱਧਾ-ਅਧੂਰਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਕਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ 2 ਬਜਟ

ਬਜਟ 2024.

ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਆਉਣ ‘ਚ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। ਸਾਲ 2024 ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 1 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਕਾਫੀ ਉਮੀਦਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਾਰ ਦੋ ਵਾਰ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਸੌਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅੱਧਾ ਪੂਰਾ ਭਾਵ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ 1 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਆਵੇਗਾ।

ਇਸ ਸਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਕਾਰਨ ਬਜਟ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਕਾਫੀ ਵੱਧ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਤਾਂ ਆਓ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਚੋਣ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 2 ਵਾਰ ਬਜਟ ਕਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਅੰਤਰਿਮ ਕਿਉਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ?

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪੁਰਾਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ‘ਚ ਵੀ ਬਦਲਾਅ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਬਜਟ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਚੋਣ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਫਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਪੂਰਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਕੀ ਹੈ?

ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਖਰਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੇਕਰ ਵੋਟ ਆਨ ਅਕਾਊਂਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕ ਵੋਟ ਆਨ ਅਕਾਊਂਟ ਅਤੇ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਦੋਵਾਂ ਬਜਟਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵੱਡੇ ਨੀਤੀਗਤ ਐਲਾਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਅਤੇ ਵੋਟ ਆਨ ਅਕਾਉਂਟ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਹਨ।

ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿੰਨੇ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ?

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 91 ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 14 ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਤਰਿਮ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਣਗੇ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਹਿਲਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਹੋਣਗੇ ਹੋਵੇਗੀ।