ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ? ਨਿਊਜ਼9 ਗਲੋਬਲ ਸਮਿਟ ਦੌਰਾਨ ਟੀਵੀ-9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੇਮੰਤ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ

ਟੀਵੀ-9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੇਮੰਤ ਸ਼ਰਮਾ

ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਸਟਟਗਾਰਟ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ TV9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਨਿਊਜ਼ 9 ਗਲੋਬਲ ਸਮਿਟ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਫੁੱਟਬਾਲ ਗਰਾਊਂਡ MHP Arena ਵਿਖੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਟੀ.ਵੀ.-9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੇਮੰਤ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ‘ਇੰਡੀਆ-ਜਰਮਨੀ: ਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਨੈਕਟ’ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਅਦਭੁਤ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਵੇਦ ਸੀ। ਵੇਦਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਮੈਕਸ ਮੁਲਰ ਨਾਂ ਦਾ ਜਰਮਨ ਸੀ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰ ਸਨ। ਮੈਕਸ ਮੁਲਰ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੇ ਹੋਏ, ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ।

ਟੀਵੀ-9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਿਊਜ਼ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੇਮੰਤ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਉਸ ਜਰਮਨ ਵਿਦਵਾਨ ਤੋਂ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੇਦਾਂ ਦੇ ਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮੈਕਸ ਮੁਲਰ ਸਨ। ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜਰਮਨ ਵਿਦਵਾਨ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੰਨੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਸਾਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਨਿਊਜ਼9 ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਹੋਈ।

ਸੰਵਾਦ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਹੜਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਗੁਲਾਮੀ, ਭੇਦਭਾਵ, ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਹੜਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਤੁਸੀਂ ਹੁਣੇ ਹੀ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸੁਣੀ ਹੈ।

ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਦੀ ਖੋਜ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਥਾਮਸ ਅਲਵਾ ਐਡੀਸਨ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਯੰਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਸੋਚ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ‘ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।

ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਡਿਸ਼ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਲੋਕ ਰੋਮਾਂਚਿਤ ਹੋ ਗਏ। ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਆਵਾਜ਼ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਤਸਾਹ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ ਦੀ ਗੱਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ।

ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਰਮਨੀ-ਭਾਰਤ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ

ਰਿਗਵੇਦ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਅਗਨਿਮਿਲੀ ਪੁਰੋਹਿਤਮ ਯਗਸ੍ਯ ਦੇਵਮ੍ਰਿਤਵਿਜਮ। ਇਹ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ‘ਤੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਵਿਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਚੁਣਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵੇਦ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਗ੍ਰੰਥ ਹਨ। ਇਹ ਹੈ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਰਿਸ਼ਤਾ।

ਟੀਵੀ-9 ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਵੇਂ ਹੈ? ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਨਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਰਗੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ, ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਸੁਤੰਤਰ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ 14 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਭਾਗ ਹਨ ਅਤੇ ਖੋਜਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਡੀ ਹੋਂਦ, ਪਛਾਣ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਬਹੁਲਵਾਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਕਈ ਨਦੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵੀ ਕਈ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਹੈ। ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਡੀ ਹੋਂਦ, ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਜਰਮਨੀ ਹੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਬਰਲਿਨ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ-ਜਰਮਨ ਕੋਸ਼ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ।