ਚੰਗੇ ਦਿਨ ਹੋਏ ਸ਼ੁਰੂ… PM ਮੋਦੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ?

Pic Credit: TV9Hindi.com

5 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੌਰੇ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਬਾਰੇ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਵਿਵਾਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ‘ਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਜਵਾਬ ਮੰਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਿੰਨੋਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ – ਮਾਲਦੀਵ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ। “ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਨਿੱਜੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ।”

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲਦੀਵ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ- ਮਾਲਦੀਵ ਸਰਕਾਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖੈਰ, ਇਹ ਵਿਵਾਦ ਚੁੱਪ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ.. ਇਸ ਵਿਵਾਦ ‘ਚ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਭਾਰੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ‘ਤੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਬੀਚਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ‘ਚ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਇਆ। ਮੀਡੀਆ, ਨੇਤਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਭਿਨੇਤਾ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ।

ਹਾਰਦਿਕ ਪੰਡਯਾ, ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ, ਵਰੁਣ ਧਵਨ, ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ, ਸਲਮਾਨ ਖਾਨ, ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, #BoycottMaldives ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਟ੍ਰੈਂਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੇ ਚੰਗੇ ਦਿਨ ਆਏ

ਬਾਈਕਾਟ ਮਾਲਦੀਵ ਦਾ ਅਸਰ ਇੰਨਾ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮਾਲਦੀਵ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਰੀਬ 300 ਤੋਂ 400 ਯਾਤਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਟਰੈਵਲ ਸਰਵਿਸ ਪੋਰਟਲ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਏਅਰ ਟ੍ਰੈਵਲ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਮਾਧਵ ਓਝਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁੱਸਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਵਾਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ 300 ਤੋਂ 400 ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਹ ਬਾਈਕਾਟ ਮਾਲਦੀਵ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਟੂਰਿਸਟ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਨਲਾਈਨ ਟਰੈਵਲ ਅਤੇ ਟੂਰਿਜਮ ਕੰਪਨੀ ਈਜ਼ੀ ਮਾਈ ਟ੍ਰਿਪ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਕਿੰਗਾਂ ਇਕ ਵਾਰ ‘ਚ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।

ਮਾਲਦੀਵ ਲਈ ਬੁਕਿੰਗ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ

EaseMyTrip ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਪਿੱਟੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਕੰਪਨੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੌਰੇ ‘ਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਅਸੀਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਾਲਦੀਵ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਬੁਕਿੰਗ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਯੁੱਧਿਆ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਥਾਨ ਬਣ ਜਾਣ।

ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ‘ਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਾਲਦੀਵ ‘ਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਰੀਬ 8000 ਹੋਟਲਾਂ ਦੀ ਬੁਕਿੰਗ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਕਰੀਨ ਸ਼ਾਟ ਵੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਲਦੀਵ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੇ ਸਕਰੀਨਸ਼ਾਟ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਘਰੇਲੂ ਟੂਰ ਅਤੇ ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਪਰ ਡਿਸਕਾਊਂਟ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਕ ਮਾਈ ਟ੍ਰਿਪ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਲਈ ਉਡਾਣਾਂ ‘ਤੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੀ ਛੋਟ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੇਕ ਮਾਈ ਟ੍ਰਿਪ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਪੋਸਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਇਸ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ 3400 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਹੁਣ ਕੁਝ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਦੋ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਲਦੀਵ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਲਦੀਵ ‘ਚ ਮੌਜੂਦ ਭਾਰਤੀ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2022 ‘ਚ 2 ਲੱਖ 41 ਹਜ਼ਾਰ ਅਤੇ 2023 ‘ਚ ਕਰੀਬ 2 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਲਦੀਵ ਗਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ ਟਾਪੂਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਮਾਲਦੀਵ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਥੋਂ ਦੇ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ‘ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਵੇਗਾ।

ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਗਤੀ ਮਿਲੇਗੀ

ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ‘ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ..ਇਹ ਕੋਈ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 25%। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਖੇਤਰ 70% ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਨਾਲ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ 15% ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਰੋਧਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਰਗਰਮ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਤਲਬ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਨੇ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਦੇਖੀਆਂ ਕਿ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਸਾਹਿਬ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ।

ਸੂਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੋਸਟਾਂ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿਵੇਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੋਵਾਂ ਪੱਖੋਂ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਰਹੇ ਹਨ?

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਮਨੁੱਖੀ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ 1965 ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।

1965 ਤੋਂ, ਮਾਲਦੀਵ ਫੌਜੀ, ਰਣਨੀਤਕ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ, ਆਰਥਿਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ, ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1976 ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜ਼ੋਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਧੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਭਾਰਤ-ਮਾਲਦੀਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਸਾਰਕ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਮਦਦ ਕਦੋਂ ਕੀਤੀ?

1981 ਵਿੱਚ, ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਫਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਫੌਜੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ 1988 ਦੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ ਦੀ ਅਕਸਰ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਆਫ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੇ 80 ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮਾਲੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਬਦੁਲ ਗਯੂਮ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮਦਦ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਅਮਰੀਕਾ ਮਦਦ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਮਾਲਦੀਵ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਮੰਗੀ ਮਦਦ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਮਿਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਨੇ 16 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ 500 ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਲੱਗੇ, ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕੱਲਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਮੌਕੇ ਹਨ। 2004 ਦੀ ਸੁਨਾਮੀ ਵਾਂਗ। 2014 ਦੇ ਜਲ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਦਦ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 2018 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ 140 ਕਰੋੜ ਡਾਲਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, 2018 ਤੋਂ 2022 ਤੱਕ ਮਾਲਦੀਵ ਤੋਂ 87 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਇਲਾਜ ਲਈ ਭਾਰਤ ਆਏ, ਜੋ ਕਿ 5.15 ਲੱਖ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਸਿਹਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਮਦਦ ਦਾ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਚੇਚਕ ਦੇ ਟੀਕੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਸਨ।

ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਦਦ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਵੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਵੈਕਸੀਨ ਸਮੇਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ। ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ 4 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਡਾਲਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।

ਇੰਨੀ ਕੁੜੱਤਣ ਕਿੱਥੋਂ ਆਈ?

ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਏਨੇ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਸਨ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੁੜੱਤਣ ਕਿੱਥੋਂ ਆਈ? ਦਰਅਸਲ, ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ 9 ਅਤੇ 30 ਸਤੰਬਰ 2023 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਪੀਪਲਜ਼ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਤੇ ਮਾਲੇ ਦੇ ਮੇਅਰ ਮੁਹੰਮਦ ਮੋਇਜ਼ੂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਪੱਖੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਮੁਹੰਮਦ ਸੋਲਿਹ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣ ਗਏ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਮੋਇਜ਼ੂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਆਊਟ ਨਾਮ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਕਰੀਬ 70 ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਦਾ ਚੋਣ ਵਾਅਦਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸੋਲਿਹ ਦੀ ਹਾਰ ਨਾਲ ਇਹ ਖਦਸ਼ਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਗੜ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੋਈਜ਼ੂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਪੱਖੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੀਨੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਚੀਨ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੋਈਜ਼ੂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੋ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਹਕੀਕਤ ਬਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਹਰਣ ਉਦੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਨਵੰਬਰ 2023 ਵਿੱਚ ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੋਇਜ਼ੂ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਖਟਾਸ ਆ ਗਈ।

ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ?

ਚਲੋ ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਭਾਰਤ ਦੇ 8 ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਦੇ ਕੋਚੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਦੂਰੀ 440 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਦੂਰੀ 700 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਿੱਚ 36 ਟਾਪੂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਸਿਰਫ਼ 32 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਲਦੀਵ ਤੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ 96 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। 36 ਵਿੱਚੋਂ, ਲੋਕ ਸਿਰਫ 10 ਟਾਪੂਆਂ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਬਾਕੀ ਟਾਪੂਆਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਮਾਲਦੀਵ ਤੱਕ ਫਲਾਈਟ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਕਾਫੀ ਚੰਗੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਮਾਲਦੀਵ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਮਾਲਦੀਵ ਦਾ ਵੀਜ਼ਾ ਮੁਫਤ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੋ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਮਾਲਦੀਵ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਤਿੰਨ ਤਾਰਾ ਹੋਟਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਹਵਾਈ ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੀ ਖੇਤੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇੱਥੇ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਘੁੰਮਣ ਆਏ ਸਨ। ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਪੱਟੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਗਾਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਕੋਚੀ ਨਾਲ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੇ ਬਾਕੀ ਟਾਪੂਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੱਸਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਿੱਚ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਜਾਣਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਚੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਜਾਣ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਪਰਮਿਟ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਈ ਟਾਪੂ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਰਮਿਟ ਲੈਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਇੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ 22 ਤੋਂ 36 ਡਿਗਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਵਰੱਤੀ ਟਾਪੂ, ਲਾਈਟ ਹਾਊਸ, ਜੈੱਟੀ ਸਾਈਟ, ਮਸਜਿਦ, ਅਗਾਤੀ, ਕਦਮਮਤ, ਬੰਗਾਰਾਮ, ਥਿੰਨਾਕਾਰਾ ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਇੱਥੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਮਾਲਦੀਵ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਟਾਪੂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ ਛੇ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਮਾਲਦੀਵ ਖਤਰੇ ‘ਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕੋਚੀ ਤੋਂ ਮਾਲਦੀਵ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਟਿਕਟ ਦੀ ਕੀਮਤ 10,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ‘ਚ ਲਗਭਗ ਦੋ ਘੰਟੇ ਲੱਗਣਗੇ।

ਕੋਚੀ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ 14 ਤੋਂ 18 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲਕਸ਼ਦੀਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਫੈਦ ਰੇਤ ਦੇ ਬੀਚ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਮਈ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ।

ਰਿਪੋਰਟ: ਆਕਾਂਕਸ਼ਾ ਮਿਸ਼ਰਾ