ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਸ਼ੀਆ ਦੇਸ਼ ਈਰਾਨ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਉਂ?
Iran Israel Conflict: ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਫਲਸਤੀਨ ਤੇ ਗਾਜ਼ਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਥੇ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜੰਗ ਵੀ ਗਾਜ਼ਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੀ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਰਬ ਜਗਤ ਦੇ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ ਫਲਸਤੀਨ ਨਾਲ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਹਰ ਗੜਬੜ ਲਈ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ।
ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਸ਼ੀਆ ਦੇਸ਼ ਈਰਾਨ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਉਂ?
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਆਪਣੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਯੁੱਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਿਸਰ ਨੇ 1979 ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਰਡਨ ਨੇ 1994 ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਜਾਰਡਨ ਸੰਧੀ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਕੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ। ਫਿਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, 2020 ਵਿੱਚ 4 ਹੋਰ ਸੁੰਨੀ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ (ਯੂਏਈ, ਬਹਿਰੀਨ, ਮੋਰੋਕੋ ਅਤੇ ਸੂਡਾਨ) ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ‘ਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇਤਨਯਾਹੂ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਦੋ ਨਕਸ਼ੇ ਦਿਖਾਏ, ਜਿਸ ‘ਚ ਇਕ ਪਾਸੇ ‘ਦਿ ਕਰਸ’ ਨੇ ਸ਼ੀਆ ਦੇਸ਼ ਈਰਾਨ, ਇਰਾਕ, ਸੀਰੀਆ, ਯਮਨ ਅਤੇ ਲੇਬਨਾਨ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ, ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਨਕਸ਼ੇ ‘ਤੇ ‘ਦ ਬਲੈਸਿੰਗ’ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।
ਇਸ ਨਕਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਨੇਤਨਯਾਹੂ ਹੁਣ ਸੁੰਨੀ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਇਸ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਜੋ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਆਈ ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਨੇਤਨਯਾਹੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਫਲਸਤੀਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਨਾਰਮਲਲਾਈਜੇਸ਼ਨ ਡੀਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਫਲਸਤੀਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਫਲਸਤੀਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ‘ਚ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਦਦ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਕਤਰ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਈਰਾਨ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕੁੱਦਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
1979 ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਰਾਨ ਨੇ ਫਲਸਤੀਨ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਰਬ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੱਥੇ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਪ੍ਰਤੀ ਰਵੱਈਆ ਨਰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਈਰਾਨ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਹੋਰ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸਲਾਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 5 ਨਵੰਬਰ, 1979 ਨੂੰ, ਤਤਕਾਲੀ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸ਼ੈਤਾਨ (Great Satan) ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਇਸਲਾਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਤਣਾਅ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਲਸਤੀਨ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਈਰਾਨ ਦਾ ਘਾਤਕ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ?
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਸੁੰਨੀ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਫਲਸਤੀਨ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਫੌਜੀ ਲੜਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫਲਸਤੀਨੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ।
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ, ਉੱਥੇ ਈਰਾਨ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧਣ ਲੱਗਾ। ਈਰਾਨ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸ਼ੀਆ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨੀ ਸੰਗਠਨ ਹਮਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਚਾਂ ‘ਤੇ ਈਰਾਨ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਲਈ ਸਿਰਦਰਦੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ਾ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਦੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਈ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਿਤ ਪਰਮਾਣੂ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅਛੂਤੇ ਨਹੀਂ
ਈਰਾਨ ਆਪਣੇ ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਸੁੰਨੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਲਸਤੀਨ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਲੀ ਖਮੇਨੇਈ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਅਲ-ਅਕਸਾ ਮਸਜਿਦ ਹੀ ਸੁੰਨੀ-ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।