Manmohan Singh: ਉਹ ਚਾਰ ਮੌਕੇ, ਜਦੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਪਮਾਨ ਦੇ ਘੁੱਟ ਭਰ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਕੰਮ
Manmohan Singh Passed Away: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਚਾਰ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਆਏ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
10 ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਏਮਜ਼ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। 92 ਸਾਲਾ ਮਨਮੋਹਨ ਉਮਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਕੇ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ 4 ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਆਏ,ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਵੱਕਾਰ ਨੂੰ ਖੋਰਾ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਪਰ ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਜੀਣ ਅਤੇ ਮਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵਾਰ ਅਪਮਾਨ ਦੇ ਇਸ ਘੁੱਟ ਪੀ ਲਿਆ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਦਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਸੀ।
ਰਾਜੀਵ ਨੇ ਜੋਕਰ ਆਯੋਗ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਉਪਾਧੀ
ਕਹਾਣੀ ਸਾਲ 1986 ਦੀ ਹੈ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਨ। ਮਨਮੋਹਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਸਬੰਧੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਰਾਜੀਵ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਝਾੜ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਪੇਂਡੂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਰਾਜੀਵ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਰਾਜੀਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਜੋਕਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜੀਵ ਦੀ ਇਸ ਟਿੱਪਣੀ ਤੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਕਾਫੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਤ ‘ਚ ਉਹ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਬਣੇ ਰਹੇ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਾਈਡ ਲਾਈਨ ਹੀ ਰਹੇ। ਅੰਤ 31 ਅਗਸਤ 1987 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਫਾਰਗ ਹੋ ਗਏ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਹੀ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਮੋਰਚਾ
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸਾਲ 1991 ਦੀ ਹੈ। ਸਲਾਹਕਾਰ ਪੀਸੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਸੀ। ਰਾਓ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੱਤੀ।
ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਮਨਮੋਹਨ ਦਾ ਇਹ ਬਜਟ ਆਰਥਿਕ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦਾ ਬਜਟ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕੀਮ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।
ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਰਾਲਡ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੱਧ ਵਰਗ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾ ਜੈਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ – ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਰਾਓ ਨੂੰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਦੀ ਦਲ ਦੀ ਬੈਠਕ ਬੁਲਾਈ।
ਸੰਸਦੀ ਦਲ ਦੀ ਬੈਠਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ‘ਤੇ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਨਮੋਹਨ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਝੱਲਦੇ ਰਹੇ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦੀ ਦਲ ਦੇ ਨੇਤਾ ਰਾਓ ਖੁਦ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਮਿਲੀ ਪਰ ਤਾਕਤ ਨਹੀਂ
ਇਹ ਕਹਾਣੀ 2004 ਦੀ ਹੈ। ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੌਂਪਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਸੋਨੀਆ ਖੁਦ ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗਏ ਸਿ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ ਸੋਨੀਆ ਦੀ ਸਲਾਹ ‘ਤੇ ਕੈਬਨਿਟ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ।
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੰਜੇ ਬਾਰੂ ਐਕਸੀਡੈਂਟਲ ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਿਨਿਸਟਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ- ਮਨਮੋਹਨ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਂਡ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੁਰਸੀ ਪੀ ਚਿਦੰਬਰਮ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਪਈ।
ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਨਾ ਬਣਨ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ‘ਚ ਸਨ ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਨਮੋਹਨ ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਤੇ ਚੁੱਪ ਰਹੇ।
ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਪਾੜਨ ਦੀ ਘਟਨਾ
2013 ਵਿੱਚ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਦੋ ਸਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟਣ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਰੱਦ ਕਰਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਛੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੋਣ ਨਾ ਲੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਲਈ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਵੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਵਿਰੁੱਧ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ, ਜਿਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ‘ਚ ਰਾਹੁਲ ਨੇ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਨੂੰ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਹੀ ਪਾੜ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਹੁਲ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਵੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਪਮਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਡਟੇ ਰਹੇ।