10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪੋਲੀਓ ਮੁਕਤ, ਫਿਰ ਮੇਘਾਲਿਆ ‘ਚ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ ਕੇਸ? ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੋ

ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਭਾਵ ਲਗਭਗ 10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (WHO) ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੋਲੀਓ ਮੁਕਤ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮਾਮਲਾ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੱਕ ਕੋਈ ਕੇਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਟੀਕਾਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਕੇਸ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ 2014 ਵਿੱਚ ਪੋਲੀਓ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ‘ਪਲਸ ਪੋਲੀਓ’ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੋਲੀਓ ਦੀ ਦਵਾਈ ਪਿਲਾਈ ਗਈ। ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਇੱਕ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੇਘਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਬੱਚੇ ਦਾ ਟੀਕਾਕਰਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ।

ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਕਿਉਂ ਆਇਆ?

ਲੇਡੀ ਹਾਰਡਿੰਗ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਐਚ ਘੋਟੇਕਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਕੇਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਵੈਕਸੀਨ ਡੈਰੀਵੇਡ ਪੋਲੀਓ ਵਾਇਰਸ (ਵੀਡੀਪੀਸੀ) ਦੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕੁਝ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵੈਕਸੀਨ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਟ੍ਰੇਨ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਾਇਰਸ ‘ਤੇ ਅਸਰਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਦੁਬਾਰਾ ਆ ਗਈ ਹੈ?

ਡਾ: ਘੋਟੇਕਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਇੱਕ ਕੇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਜੋ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਵੈਕਸੀਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੋਲੀਓ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਹੈ। ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਜੋ ਟੀਕਾਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪੋਲੀਓ ਕੀ ਹੈ?

ਪੋਲੀਓ ਇੱਕ ਵਾਇਰਸ ਦੁਆਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੋਲੀਓਮਾਈਲਾਈਟਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੋਲੀਓ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੋਲੀਓ ਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਵੈਕਸੀਨ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸੰਕਰਮਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।