ਬੱਚੇ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ! ਇਹ ਮੁਸੀਬਤ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?
ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਮੋਬਾਈਲ ਫੜਾ ਦੇਣਾ, ਵਾਇਰਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੋਕ-ਟੋਕ ਦੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣਾ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਬੱਚੇ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਾਣੋ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਦੋਸਤ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ
ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ, ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਉਚਿਤ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਕੀ ਹੈ?
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਔਨਲਾਈਨ ਬੁਲਿੰਗ ਜਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਜੋ ਇੰਟਰਨੈਟ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਿਜੀਟਲ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਔਨਲਾਈਨ ਧਮਕੀਆਂ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ, ਜਾਅਲੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲਾਂ, ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਔਨਲਾਈਨ ਧਮਕੀਆਂ: ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਜਾਂ ਪੋਸਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ।
ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ: ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਜਾਂ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਗੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ।
ਜਾਅਲੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ: ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਜਾਅਲੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਉਣਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਾਉਣਾ: ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਾਉਣਾ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ: ਉਦਾਸੀ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ: ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣਾ, ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੀਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ: ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜਿਕ ਦੂਰੀ: ਬੱਚੇ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਸੈਟਿੰਗਾਂ: ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਔਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੋ। ਸਿਰਫ਼ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦਿਓ।
ਅਣਜਾਣ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਅਤੇ ਬੇਨਤੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ: ਅਣਜਾਣ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਮਿੱਤਰ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਾ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕੀ ਸੁਨੇਹਾ ਜਾਂ ਬੇਨਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਬਲੌਕ ਕਰੋ।
ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਨਾ ਕਰੋ: ਔਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ – ਜਿਵੇਂ ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ, ਪਤਾ ਜਾਂ ਸਕੂਲ ਦਾ ਨਾਮ – ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਫੋਟੋਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਨਾ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਿਓ। ਖੁਦ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੇਕਰ ਉਹ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ
• ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਖਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਿੱਜੀ ‘ਤੇ ਸੈੱਟ ਕਰੋ। • ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। • ਔਨਲਾਈਨ ਹੋਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰੋ।
ਚੈਟ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ
ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਨਿਯਮਤ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸੋ ਕਿ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਬੱਚੇ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੋ।
ਮਾਪਿਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਮਦਦ ਲਓ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ।
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੋ
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
ਸਕੂਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਔਨਲਾਈਨ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੈੱਕ ਕਰੋ।
ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਕਿ ਬੱਚੇ ਆਨਲਾਈਨ ਕਿਸ ਨਾਲ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ ਕਿ ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੁਣੋ ਅਤੇ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰੋ।
ਸਾਈਬਰ ਬੁਲਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਜਾਂ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਤੁਸੀਂ ਵੈੱਬਸਾਈਟ https://cybercrime.gov.in ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ 1930 ਡਾਇਲ ਕਰਕੇ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।