ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੰਗੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਕਿਸਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸਿਆਸੀ ਫਾਇਦਾ? ਹਾਸ਼ਿਮਪੁਰਾ ਤੋਂ ਕਾਸਗੰਜ ਤੱਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਦੰਗੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਕਿਸਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸਿਆਸੀ ਫਾਇਦਾ? ਹਾਸ਼ਿਮਪੁਰਾ ਤੋਂ ਕਾਸਗੰਜ ਤੱਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਬਹਿਰਾਇਚ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਖਨਊ ਤੱਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਗੂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਆਨ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹਿਰਾਇਚ ਦੰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਸਿਆਸੀ ਜੋਖਮ ਲੈਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਾਰਨ ਦੰਗਿਆਂ ਦਾ ਚੋਣ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਹੈ।

ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ‘ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਦੰਗਿਆਂ ਕਾਰਨ ਯੂਪੀ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦਕਿ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਵਾਰ ਇਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ।

ਬਹਿਰਾਇਚ ‘ਚ ਇਸ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਪੀ ਦੀਆਂ 9 ਸੀਟਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਉਪ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਦੰਗੇ, ਕਿਸ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਤੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ?

1. ਹਾਸ਼ਿਮਪੁਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਸਾਫ਼ – 1987 ‘ਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੇਰਠ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦੰਗੇ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਇਹ ਦੰਗਾ ਲਗਭਗ 3 ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਨ। ਦੰਗੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਰ ਭੈਭੀਤ ਹੋ ਗਏ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੇਂਦਰੀ ਬਲ ‘ਤੇ 75 ਮੁਸਲਿਮ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲੱਗਾ।

ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ਿਮਪੁਰਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਵੀਰ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਤਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੈਕਫੁੱਟ ‘ਤੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਬੇਕਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋਈਆਂ।

1989 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਪਾਰਟੀ ਸਿਰਫ਼ 70 ਸੀਟਾਂ ਹੀ ਜਿੱਤ ਸਕੀ। ਮੁਲਾਇਮ ਅਤੇ ਚੌਧਰੀ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਚ ਜਨਤਾ ਦਲ ਨੇ 208 ਸੀਟਾਂ ‘ਤੇ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਗਰਸ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ 2 ਵਿਧਾਇਕ ਹਨ।

2. ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਦੰਗਿਆਂ ਕਾਰਨ ਮੁਲਾਇਮ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਨੁਕਸਾਨ – 2006 ਦੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਦੰਗਿਆਂ ਨੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਯਾਦਵ ਸਮੀਕਰਨ ਕਾਰਨ ਯੂਪੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਸੀ। 2006 ਵਿੱਚ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦੋ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਗਈ ਸੀ। ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੁਲਾਇਮ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।

ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਪਾ ਮੁਖੀ ਵੀ ਬੈਕਫੁੱਟ ‘ਤੇ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਸਪਾ ਨੂੰ 2007 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਚੋਣ ‘ਚ ਸਪਾ 143 ਤੋਂ 97 ਸੀਟਾਂ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ। ਸਪਾ ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਆਰਐਲਡੀ 15 ਤੋਂ 10 ਹੋ ਗਈ।

ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਸਮੀਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹੈ। ਮੁਲਾਇਮ ਨੇ ਹਾਰ ਲਈ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮਾਇਆਵਤੀ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।

3. ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ‘ਚ ਬੀਜੇਪੀ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ – 2013 ‘ਚ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਦੇ ਕਵਾਲ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਦੋ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਾਕਾਮੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੰਗਿਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਦਾਅਵੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਦੰਗਿਆਂ ‘ਚ ਕਰੀਬ 280 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਜਾਟ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਇਸ ਦੰਗੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2014 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਚੋਣ ‘ਚ ਪੱਛਮੀ ਯੂਪੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। 2009 ਵਿੱਚ, ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਪਾ ਨੇ 3 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ, ਆਰਐਲਡੀ ਨੇ 5, ਬਸਪਾ ਨੇ 7 ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 2 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ।

ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਦੰਗਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ 2017 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਪੱਛਮੀ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਸਪਾ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਾਇਆ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਯੂਪੀ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਆਰਐਲਡੀ ਵੀ ਇੱਕ ਸੀਟ ‘ਤੇ ਸਿਮਟ ਗਈ।

4. ਕਾਸਗੰਜ ‘ਚ ਦੰਗਾ, ਬੀਜੇਪੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ- 2018 ‘ਚ ਯੂਪੀ ਦੇ ਕਾਸਗੰਜ ‘ਚ ਮੂਰਤੀ ਵਿਸਰਜਨ ਦੇ ਦਿਨ ਦੋ ਗੁੱਟਾਂ ‘ਚ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੜਾਈ ਉਦੋਂ ਵਧ ਗਈ ਜਦੋਂ ਚੰਦਨ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ ਇਲਾਕੇ ‘ਚ ਤਣਾਅ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੋਗੀ ਸਰਕਾਰ ਬੈਕਫੁੱਟ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ ਹੈ।

ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ 3 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਯੂਪੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ। 2017 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਕਾਸਗੰਜ ਅਤੇ ਫਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਕਾਸਗੰਜ ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮਾਜਿਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪਿਆ।

ਕਾਸਗੰਜ ‘ਚ ਭਾਜਪਾ 3 ‘ਚੋਂ ਸਿਰਫ 2 ਸੀਟਾਂ ਹੀ ਜਿੱਤ ਸਕੀ। 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਤਿੰਨੋਂ ਜਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ 5 ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 3 ਚੋਣਾਂ ਹੀ ਜਿੱਤ ਸਕੀ। ਇੱਥੇ ਵੀ 2017 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਹਾ।