FSSAI ਨੇ ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ, ਮਸਾਲਿਆਂ ਤੇ ਉੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਖਾਰਿਜ
FSSAI ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਐਕਟ, 1968 ਦੇ ਅਧੀਨ ਗਠਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ (CIB ਅਤੇ RC) ਦੁਆਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoA ਅਤੇ FW) ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। CIB ਅਤੇ RC ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਆਯਾਤ, ਆਵਾਜਾਈ, ਸਟੋਰੇਜ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਰਜਿਸਟਰਡ/ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਹਨ।
ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ, ਮਸਾਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਉੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ‘ਤੇ FSSAI ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਸਫ਼ਾਈ (pic credit: tv9hindi.com)
ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਐਂਡ ਸਟੈਂਡਰਡ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਐਫਐਸਐਸਏਆਈ) ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਮਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਰੈਗੂਲੇਟਰ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੂੰ “ਝੂਠੀਆਂ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ” ਕਰਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਰਾਹੀਂ, ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ (MRLs) ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਖਤ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਲਈ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ MRL ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
FSSAI ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਐਕਟ, 1968 ਦੇ ਅਧੀਨ ਗਠਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ (CIB ਅਤੇ RC) ਦੁਆਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ (MoA ਅਤੇ FW) ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। CIB ਅਤੇ RC ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਆਯਾਤ, ਆਵਾਜਾਈ, ਸਟੋਰੇਜ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਰਜਿਸਟਰਡ/ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਹਨ।
CIB ਅਤੇ RC ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂਚ
ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਐਂਡ ਸਟੈਂਡਰਡ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (FSSAI) ਦੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ‘ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੈਨਲ CIB ਅਤੇ RC ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੇਟਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਖੁਰਾਕ ਖਪਤ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਉਮਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਜੋਖਮ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ MRLs ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ CIB ਅਤੇ RC ਦੁਆਰਾ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁੱਲ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ 295 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 139 ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਮਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ। ਕੋਡੈਕਸ ਨੇ ਕੁੱਲ 243 ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਪਣਾਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 75 ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਮਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹਨ।
ਖਤਰੇ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਡੇਟਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ MRL ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਮੋਨੋਕਰੋਟੋਫੋਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ MRL ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਾਵਲ 0.03 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਖੱਟੇ ਫਲ 0.2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋ, ਕੌਫੀ ਬੀਨਜ਼ 0.1 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋ ਅਤੇ ਇਲਾਇਚੀ 0.5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋ, ਮਿਰਚ 0.2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ‘ਤੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ।
ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ 0.01 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਐਮਆਰਐਲ ਲਾਗੂ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਐਮਆਰਐਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਸੀਮਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 0.1 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੀਆਈਬੀ ਅਤੇ ਆਰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਗਲੋਬਲ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨਾਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਮੇਲ- FSSAI
ਇੱਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ/ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ MRL ਨਾਲ 10 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਬੈਂਗਣ ਵਿੱਚ ਫਲੂਬੇਂਡਿਆਮਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 0.1 ਦੇ ਐਮਆਰਐਲ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੰਗਾਲ ਗ੍ਰਾਮ ਲਈ ਐਮਆਰਐਲ 1.0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਗੋਭੀ ਲਈ 4 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਟਮਾਟਰ ਲਈ 2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਚਾਹ ਲਈ ਇਹ 50 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮੋਨੋਕਰੋਟੋਫੋਸ 0.03 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਖੱਟੇ ਫਲਾਂ ਲਈ 0.2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਸੁੱਕੀਆਂ ਮਿਰਚਾਂ ਲਈ 2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਇਲਾਇਚੀ ਲਈ 0.5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ MRLs ਵਾਲੇ ਅਨਾਜ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
FSSAI ਨੇ ਕਿਹਾ, “MRLs ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਗਲੋਬਲ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ MRL ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਨਵੀਨਤਮ ਖੋਜਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ,” FSSAI ਨੇ ਕਿਹਾ।