ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਟਣ ਸਾਹਿਬ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਖੌਤੀ ਵਿਦਵਾਨ ਦਾ ਤੋੜੀਆ ਸੀ ਹੰਕਾਰ

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਟਣ ਸਾਹਿਬ

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮਟਨ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਅਨੰਤਨਾਗ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਥੜ੍ਹੇ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੱਟਣ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਮਟਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ…

ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਟਨ ਸਾਹਿਬ ਕੁਦਰਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲਾ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਪੰਡਿਤ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਹੀ ਮਾਰਗ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਤੀਜੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ ਚਸ਼ਮੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਅਦਭੁਤ ਦਿੱਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1517 ਵਿਚ ਆਏ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਅਤੇ ਗਾਇਨ ਵੀ ਕੀਤਾ।

ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਮਟਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਟਨ ਤੋਂ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਬਿਜਵਾੜਾ ਕਸਬੇ ਵਿਚ ਪੰਡਿਤ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾਸ ਨਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕੋਈ ਸੰਤ/ਫਕੀਰ ਮਟਨ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਰੱਖ ਸਕਿਆ।

ਪੰਡਿਤ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾਸ ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸੇ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਿਦਵਾਨ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ, ਉਹ ਅਕਸਰ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਘੁੰਮਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਵੰਗਾਰ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਤਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਪੰਡਿਤ ਜੀ, ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਪੰਨਾ (ਅੰਗ) ੪੬੭ ਵਿੱਚ ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੧ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਦੀ ਪਦੀ ਗਡੀ ਲਦੀ ਆਹਿ ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਇੰਨੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਲਵੇ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਗੱਡੀਆਂ ਭਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਢੇਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਹੀਨੇ, ਸਾਲ, ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਅਸਲ ਸੱਚਾਈ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਲਾਭ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪੰਡਿਤ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾਸ ਦਾ ਭਰਮ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਜਿਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਉਸੇ ਥਾਂ ‘ਤੇਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ। ਸੰਨ 1766 ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੂਰ-ਓ-ਦੀਨ ਖਾਨ ਬੰਜੀ ਨੇ ਮਟਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬਣਵਾਈ।