26-02- 2025
TV9 Punjabi
Author: Isha Sharma
ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਲਗਭਗ 3000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਕਰੋੜਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇਸ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।
ਦੋਵੇਂ ਨਦੀਆਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਗੋਦ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਪਰ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਦੋਵਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ।
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਿੰਧੂ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ, ਬੋਖਰ ਚੂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੋਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਤੱਕ 3180 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਔਸਤਨ 6000 ਤੋਂ 7000 ਘਣ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ (ਕਿਊਸੈਕਸ) ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਗੰਗਾ ਆਪਣੇ ਮੂਲ, ਗੰਗੋਤਰੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੱਕ 2,252 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਔਸਤਨ 12,000 ਤੋਂ 16,000 ਘਣ ਮੀਟਰ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਗੰਗਾ ਸਿੰਧ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀ ਨਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 710 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਤਿੱਬਤ (ਚੀਨ) ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਬੇਸਿਨ ਖੇਤਰ ਲਗਭਗ 1.16 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ।
ਗੰਗਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸਨੂੰ ਪਦਮਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਬੇਸਿਨ ਖੇਤਰ ਲਗਭਗ 1.09 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ।
ਗੰਗਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯਮੁਨਾ, ਘਾਘਰਾ, ਕੋਸੀ, ਗੰਡਕ, ਸੋਨ ਅਤੇ ਚੰਬਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਿੰਧ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਚਨਾਬ, ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਗਭਗ 30 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਸਿੰਧੂ ਬੇਸਿਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 40 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਬੇਸਿਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।